Gesprekstechnieken zijn een belangrijk onderdeel in het coachvak. Als goede coach moet je die allemaal beheersen. Het is iedere keer weer puzzelen en je moet er voor zorgen dat je in elk coachingstraject op het juiste moment de vaardigheid inzet die dan nodig is. Maar wat moet je allemaal op dat gebied kunnen om goed te kunnen coachen? Wat ons betreft is coachen een ambacht. Om dit onder de knie te krijgen, begin je eerst met de theorie en daarna ga je vooral veel oefenen.

Bij coachen ligt in eerste instantie vooral de focus op hoe je in verbinding komt en blijft en helder afbakent waar je gesprek over gaat. Om vervolgens door middel van passende gesprekstechnieken goede verhelderende vragen te stellen die de ander inzichten geeft wat nu het échte probleem is en hoe het ook anders zou kunnen. Mag je mensen coachen of begeleiden en wil je je gesprekstechnieken verbeteren? Klik dan eens op onze leergang: ‘Coachen van collega’s’.

Met theorie alleen ben je er niet. Je leert het vak pas écht, al doende in de praktijk. Dus doe je ‘huiswerk’ en ga aan de slag, kijk wat goed en eventueel verkeerd gaat. Ervaar wat wel en niet bij je past en leer van je ervaringen!

Het gaat bij coachen altijd om zowel kennis en intuïtie om uiteindelijk op het juiste moment de juiste vraag te stellen.Dus wil je je gesprekstechnieken fijn slijpen kijk dan eens naar onze leergang en wil je zelf aan de slag. Klik dan en maak gebruik van onze bewezen coachvragen.

Gesprekstechnieken leer je door te doen. Je moet vlieguren maken!

Petri en ik, coachen nu opgeteld samen een dertigtal jaar. Ook wij zijn beiden begonnen met allerlei opleidingen en communicatietrainingen om ons het coachvak en de daarbij behorende gesprekstechnieken eigen te maken. Om vervolgens zelf als coach aan de slag te gaan. Vaak ging dat goed. Echter als we nu terug kijken, hebben we toen vanzelfsprekend ook wat essentiële basisfouten gemaakt. Gelukkig hebben we daarvan geleerd en dit willen we graag met je delen in deze bijdrage. Doe je er je voordeel mee als je zelf mensen mag begeleiden of coachen. En mocht je meer achtergrond willen over coachen in het algemeen. Lees dan ook ons blog over coachen op het werk waar we het hele proces uitleggen.

Wil je jezelf verder ontwikkelen als coach dan kan zoals gezegd naast het lezen van deze bijdrage ook onze leergang coachen van collega’s voor coaches wat voor je zijn. Echter ben je wat meer gevorderd en wil je je kennis en vaardigheden weer wat aanscherpen dan is onze praktische verdiepingstraining ‘Verdiepend coachen op weg naar meesterschap” misschien wel wat voor je zijn.

Gezien de omvang van het artikel hebben we deze gesplitst in twee delen. Onderaan de pagina staat de link om naar deel 2 te gaan.

Veel leesplezier!

Ad van Heijst en Petri Elemans

Wat zijn gesprekstechnieken?

Gesprekstechnieken zijn wat ons betreft alle technieken die je nodig hebt om een goed coachingsgesprek te voeren. En dat is meer dan alleen het bekende luisteren, samenvatten en doorvragen. Het gaat daarbij ook over de voorwaarde scheppende sfeer creëren die nodig is voor elk coachingstraject. Alleen wanneer dat goed is, kun je überhaupt met iemand in gesprek komen over waar het nu over moet gaan. Dat is ook de zogenaamde klik.

Ben je op zoek naar gedegen en vooral praktische trainingen om je hele scala aan communicatie vaardigheden te verbeteren kijk dan eens naar ons verhaal over duurzaam communiceren voor effectieve communicatie. Daar zetten we alles dat relevant is voor effectieve communicatie bij elkaar en ga je direct met het geleerde aan de slag om het je echt gedegen eigen te maken.

Gesprekstechnieken en coaching

Een goede coach beschikt over de vaardigheden om op het juiste moment de juiste vraag te stellen. Dat dat niet altijd eenvoudig is, onderstrepen deze bijdragen. Uitgangspunt in deze bijdrage zijn veel gemaakte fouten bij het coachen. We hebben het bewust fouten genoemd en geen valkuilen omdat deze fouten het succes van het coachingstraject ondermijnen. Lees als je aan het coachen bent of wil gaan coachen deze bijdrage en probeer niet in deze valkuilen te trappen. Lees ook onze uitleg wat er gebeurt als je de genoemde fouten maakt en maak gebruik van de tips die we geven.

Fout 1: De hardwerkende coach!

Quote: “Een goede coach is een luie coach.” –Jo van den Tillaart-

Voorbeeld gesprekstechnieken. De coach als hard werkende detective.

In onze leergang oefenen de cursisten veel met gesprekstechnieken door het voeren van een coachingsgesprek. Een veelgemaakte fout is dat de beginnende coach energiek en enthousiast aan de slag gaat. Hij is gericht bezig met de inhoud. Zit op het puntje van de stoel en verzamelt actief vooral informatie over de coachvraag en raakt hierdoor, zonder dat hij er erg in heeft, het contact met de ander kwijt. Ook schetst hij het beeld dat hij als coach het wel op zal lossen. Veelal heeft hij na korte tijd al een oplossing in gedachte en gaat vervolgens met gesloten vragen en soms ook suggestieve vragen, aan de slag om zijn oplossing bevestigd te krijgen. Vervolgens gaat hij dan vol voor zijn oplossing. Kortom hij werkt hard om het probleem van de ander op te lossen. De ander zelf is nog nauwelijks in beeld, haakt af en raakt veelal het spoor bijster. Ondanks dat er vaak een mooie oplossing gepresenteerd wordt, is het niet de juiste oplossing voor degene met de vraag.

Achtergrond: Ga uit van de grondbeginselen voor coaches

Coachen is geheel wat anders dan iemand iets leren, adviseren of iemand zeggen wat te doen. In een coachingstraject gaat het er om dat je iemands kwaliteiten aanspreekt. Samen onderzoek je wat hij/zij met zijn/haar achtergrond en kwaliteiten het beste in een bepaalde situatie kan doen. De coach heeft altijd een dienende rol. De meest gemaakte fout is dat de coach op de stoel van degene die hij coacht gaat zitten en voor de ander gaat denken en oplossingen genereert.

Hieronder de grondbeginselen van het coachen.

• Het gesprek is gebaseerd op gelijkwaardigheid.
• De coach blijft zich inzetten voor ondersteuning van het individu.
• De coachrelatie is gebaseerd op waarheid, openheid en vertrouwen.
• Degene die gecoacht wordt, is verantwoordelijk voor de resultaten die hij voortbrengt.
• Degene die gecoacht wordt, kan veel betere resultaten bereiken dan hij nu doet.
• Het zwaartepunt van de coaching is gebaseerd op de ervaringen en gedachten van degene die gecoacht wordt.
• Mensen die gecoacht worden kunnen zelf perfecte oplossingen genereren

Coach tip wat betreft gesprekstechnieken: Neem het traject niet over!

Als coach ben je dienend en volgend. De belangrijkste gesprekstechnieken zijn hier contact maken en contact houden. Dat doe je door gericht te luisteren en de ander laten merken dat je geluisterd hebt door dat samen te vatten. Daarnaast stel je open verdiepende vragen waarmee je probeert te achterhalen hoe de ander denkt en voelt. In een goed coachingsgesprek is niet de coach veel aan het woord maar degene die komt met de coachvraag. Hij is degene die de richting aangeeft en aan de slag gaat om tot een oplossing te komen die bij hem past. Als coach faciliteer je door het stellen van vragen die voor de ander ondersteunend zijn om tot een oplossing te komen.

Fout 2: De coach is niet (meer) in contact

Voorbeeld gesprekstechnieken. De coach is het contact kwijt

In een organisatie die hulpmiddelen leverde aan de zorg kwam men er achter dat het team dat direct klantencontact had regelmatig tot verkeerde oplossingen kwamen. Analyse leverde op dat ze ofwel te weinig doorvroegen ofwel te weinig wisten van vooral de nieuwe producten. Het gevolg was dat er nog wel eens wat geleverd werd dat niet echt passend was. Dit leidde weer tot klachten en een hoop rompslomp. Dit moest anders. Besloten werd dat het team een training gesprekstechnieken zou krijgen en een coach om dat beter te leren doen. Bea een gedreven professional met veel kennis van zaken kreeg de taak om haar collega’s hierin te gaan coachen. Bea ging enthousiast aan de slag en vertelde haar collega’s hoe zij het deed en wat zij moesten gaan doen.

Echter ondanks haar inspanningen ging het niet echt veel beter. Haar collega’s zeiden ja en amen maar deden nog steeds hetzelfde. Het enige dat veranderde is dat ze bijna alles aan Bea vroegen. Bea werd op een voetstuk geplaatst door iedereen en deed bijna alle wat lastige dingen. Dit voorval hebben we besproken in de Leergang Coachen van collega’s.

De conclusie was dat er weinig en nauwelijks contact was met de collega’s en dat ze zich nauwelijks gehoord en gezien voelde. Het ging alleen over de inhoud en wat ze nog niet wisten. Hierdoor werden ze erg onzeker. Toen dit duidelijk werd investeerde Bea eerst in het echt contact maken en daarna kon Bea ze gaan coachen en ging het waar het over moest gaan. Zoals onzekerheid, bang om fouten te maken, etc. Vanuit daar werd er contact gelegd en werden mensen gestimuleerd om zelf te gaan leren.

Achtergrond van de gespreksvaardigheid: Contact leggen!

Een van de belangrijkste gesprekstechnieken is contact leggen met de ander. Als je in staat bent om contact te leggen, is de kans groot dat je kunt achterhalen wat er speelt bij de ander. Dit contact wordt ook wel de chemie genoemd die er moet zijn in ieder coachingsgesprek. Alleen als die er is, hoort de coach wat de coachee bedoelt te zeggen en andersom geldt hetzelfde. De basis in elk coachingstraject is altijd dat er echt contact is tussen beiden. Onder contact verstaan we echte aandacht voor elkaar, luisteren naar elkaar en open staan voor elkaar. Als dat niet aanwezig is, gebeurt er nagenoeg niets en is een coachtraject tot mislukken gedoemd.

Contact volgens HEEL opleidingen

Wanneer je weet dat in communicatie de woorden slechts 7 % van de boodschap uit maken en de manier waarop je het zegt 38 % en wat je uitstraalt 55 % dan is het goed om je ook daarop te richten. Volgens ons gaat het om contact om 3 niveaus. Hoofd, hart en buik. Met name bij communicatie op hart en buik gevoel. Voel en weet je of de woorden in de communicatie kloppen. Dit is een onderdeel van communicatie die zeker bij gesprekstechnieken en in communicatietrainingen in onze ogen vaak onderbelicht blijft. Wil je meer weten hoe we dat zien klik dan op deze link.

Hoe kom je in contact met elkaar en breng je over wat je wil vertellen?

De gespreksvaardigheid contact maken of ook wel ‘rapport maken’ (NLP-term) is van essentieel belang als je met mensen in gesprek wilt. Soms ontmoet je iemand voor de eerste keer en is het net alsof je die persoon al jaren kent, het klikt. Bij de ene persoon voel je je vertrouwd terwijl je die persoon misschien helemaal niet zo goed kent en anderzijds kun je misschien met iemand anders, hoe goed je ook je best doet, niet zo goed opschieten. Hoe werkt dat?

Maak rapport

Rapport wordt wel eens omschreven als het “magische gevoel” dat je kunt ervaren van de ene persoon naar de andere. Met rapport krijgen we rechtstreeks toegang tot het onderbewuste van anderen. Rapport is geen gesprekstechniek of methode, het is veel meer een bepaalde houding. Deze houding wordt gekenmerkt door:

1. Aandacht. Aandacht hebben voor de ander zoals die ander is. Echte focus op de ander, geen andere dingen tegelijkertijd doen.
2. Respect. Respect hebben voor hoe de ander is en denkt en wat zijn overtuigingen zijn.
3. Afstemmen. Afstemmen (volgen) op de ander voordat je gaat leiden.

Wanneer er geen rapport is met elkaar dan zal de communicatie in je coachingstraject weinig effectief zijn. Je hoort nog wel eens de uitspraak: “Met hem/haar valt niet te communiceren.” Rapport is een toestand die gekenmerkt wordt door wederzijdse ontvankelijkheid en respect. In een dergelijke situatie blijkt dat de suggesties onvoorwaardelijk worden geaccepteerd. Als je goed wilt worden in het bereiken van je doelen, zorg dan dat je goed wordt in het maken van rapport.

Wat kun je doen om rapport te krijgen?

Belangrijk om te weten is dat naarmate de boodschapper en de ontvanger meer met respect en met wederzijdse ontvankelijkheid betrokken zijn de communicatie dan nog beter zal verlopen. Immers, mensen die echt betrokken zijn bij elkaar zullen eerder openstaan voor elkaars suggesties, opvattingen en ideeën. Belangrijk is dat je in je coachingsgesprek hiernaar handelt. Weet dat mensen alleen bereid zijn jou te volgen als jij bereid bent de ander te volgen.

Mensen houden van mensen die zijn zoals ze zelf zijn. En op onbewust niveau weten we dat allemaal. We sluiten ons het liefst aan bij de mensen die ongeveer hetzelfde zijn als wij. Rapport is een proces van ontvankelijk voor elkaar zijn. Let op dat betekent niet noodzakelijkerwijs dat je het eens bent met de mening en het gedrag van de ander. Maar wel dat je er zonder oordeel voor open staat.

Coach tip wat betreft gesprekstechnieken: Maak contact en check regelmatig of dat er nog is!

Contact maken is de ultieme gespreksvaardigheid als het gaat om coachen. Alleen als je contact hebt, kun je met je coachingstraject wat bereiken. Daarom moet je regelmatig checken of dat nog het geval is. Onze ervaring is als je er aan twijfelt, dan is het weg. Dus als je dat voelt, maak dat dan meteen bespreekbaar. Doorgaan met coachen als er geen contact is, heeft helemaal geen zin, roept irritatie op en werkt zelfs averechts.

Fout 3: Niet mentaal afstemmen op het coachingsgesprek

Voorbeeld gesprekstechnieken: De coach is met zijn hoofd ergens anders.

In onze leergang geven we onze cursisten die een coachingsgesprek aan het voeren zijn tegelijkertijd de opdracht om over iets anders na te denken. Hierbij ervaren ze aan den lijve wat dat met ze doet. Ze merken dat het lastig is om twee dingen tegelijkertijd te doen. Luisteren en aan iets anders denken gaat feitelijk niet. Dus coachen en multitasken, vergeet het maar! Frappant is dat ook de andere partij meteen merkt dat de ander er niet helemaal bij is en dat hij niet alle aandacht krijgt die hij verdient. Dit wekt als dat regelmatig voorkomt zelfs irritatie op en creëert afstand.

Achtergrond van de gesprekstechniek: Afstemmen!

Om een succesvol coachingsgesprek te kunnen voeren is het belangrijk dat je je voor het gesprek begint afstemt op het komende gesprek. Deze eerste fase is in onze ogen een belangrijk onderdeel van elk gesprek. Het gaat dan om vragen als: Wie komt er, waar gaat het over, welke issues spelen er, wat is er eventueel de vorige keer besproken etc. ? Om dit goed te kunnen doen is het belangrijk dat je zo ‘leeg’ mogelijk het coachingsgesprek ingaat. Leeg wil zeggen zonder oordeel en afgestemd op wat de ander zegt. Dat betekent dat je alles even loslaat dat je die dag beleefd hebt en je volledig afstemt op de ander. Hoe is die er aan toe, hoe gaat het, zijn er zaken gebeurd die van invloed zijn op wat jullie de vorige keer besproken hebben etc.? In veel trainingen over gesprekstechnieken wordt dit vaak niet aan de orde gesteld.

Jezelf ‘leeg maken’ helpt bij het afstemmen

Hoe ‘leger’ je bent, hoe meer ruimte er in je hoofd is om af te stemmen. In de praktijk blijkt dat soms best lastig omdat je zelf vaak nog een aantal zaken in je hoofd hebt die nog aandacht vragen. Echter de praktijk wijst uit dat hoe meer je in het moment bent en al je aandacht gericht is op het gesprek met degene die je coacht, hoe beter je in staat bent om een goed coachingsgesprek te voeren. Aandacht naar iets of iemand anders, is geen contact. Het gevolg is dat je dan niet hoort, ziet en voelt wat er op dat moment nodig is.

Gelukkig zijn er verschillende praktische oefeningen voor om je hoofd snel leeg te maken. Wees niet bevreesd het zijn geen meditatie oefeningen van een uur. Wil je twee korte oefeningen ontvangen die je zou kunnen doen om ‘leeg’te worden zodat je optimaal voorbereid je gesprek in kunt gaan?

Coach tip wat betreft gesprekstechnieken: Neem de tijd om vooraf af te stemmen op het komende coachingsgesprek.

Stem je elke keer opnieuw af op het komende gesprek voordat je een nieuw coachingsgesprek in gaat. Vooral als als je meerdere gesprekken op een dag voert. Sluit het voorgaande af, stem af op wat komen gaat en ga vervolgens het gesprek aan en blijf daar. Maak niet de fout om tijdens het ene gesprek al bezig te zijn met het volgende. Want dat heeft ook hetzelfde effect. Stap niet in het volgende gesprek als het vorige gesprek nog niet afgesloten is. Begin ook niet in je hoofd al met het volgende gesprek wanneer je nog in een ander gesprek zit. Zorg ervoor dat je bij elk gesprek in het hier en nu bent. Maak je hoofd leeg. Sluit in je hoofd de gesprekken die geweest zijn af en parkeer eventuele volgende gesprekken even. Alleen zo kun je écht contact maken met de ander en met elkaar in gesprek te gaan.

Observeer vooral de non-verbale signalen

Non verbale communicatie is meer dan de helft van communicatie. Dus kijk als coach wat er non-verbaal gebeurt en benoem dat. Je zal merken dat het je veel oplevert. Dan gaat het over houding, elkaar aankijken, stemhoogtes, snelheid van praten, etc.. Wanneer je goed oplet, merk je meteen als er iets met het contact gebeurt. Dat moet iets harmonieus zijn en vloeiend gaan. Het goed observeren van wat er op dat gebied gebeurt en dit benoemen, is een van de gesprekstechnieken die je moet leren. In de regel zal er dan meestal vrij snel een goed contact zijn. Degene die iets inbrengt voelt zich gehoord en gezien bij een goede coach.

Echter als de coach het overneemt en het gesprek naar zijn oplossing stuurt, zal dat snel weer afnemen. De gesprekspartner voelt zich niet gehoord en zal daarom langzamerhand afhaken. Dat is vooral ook fysiek te zien. Wees daar alert op en voorkom zo dat je bij het bepalen van de coachvraag niet de door jou bedachte vraag beantwoord. Dus check steeds of je de vraag beantwoordt waar je gesprekspartner voor komt.

Fout 4: Onvoldoende doorvragen bij bepalen coachvraag

Voorbeeld gesprekstechnieken: De coach bepaalt de coachvraag.

Ronald kwam bij ons met het verhaal dat hij moeite had met de drukte op het werk. Hij kreeg zaken niet bijtijds af, dat gaf bij hem en zijn collega’s stress en hij gaf aan dat hij moeite had met plannen. Zijn leidinggevende had hem gezegd dat hij iets moest gaan doen met timemanagement en dat hij maar contact met Ad op moest nemen. In de oriëntatiefase bespraken we waar hij tegenaan liep en tijdens dat gesprek kwam bij de coach (Ad) de hele net ontwikkelde cursus timemanagement met praktische en handige tools naar boven. Ad vertelde er enthousiast over en gaf aan wat het opleverde en dat wilde mijn gesprekspartner natuurlijk ook. We starten de gesprekscyclus.

Echter gaandeweg werd het stroperiger en stroperiger. De genoemde adviezen werden braaf aangehoord maar om de een of andere reden lukte het niet. Toen we dit bespraken bleek de eigenlijke vraag op een heel ander niveau te liggen. Het ging om grenzen stellen, nee zeggen en om gezien worden. Wanneer Ad bij de intake, goed afgestemd was geweest en goed geluisterd en doorgevraagd had, was dat toen al aan de orde gekomen. Na het duidelijk worden van de vraag achter de vraag zijn we feitelijk ons traject opnieuw opgestart en uiteindelijk kreeg Ronald toch de handvatten die hij nodig had.

Achtergrond van de gespreksvaardigheid: Het bepalen van de coachvraag

De belangrijkste gesprekstechnieken bij het bepalen van de coachvraag zijn afstemmen, luisteren, samenvatten en doorvragen. Maar ook bepalen of alles dat gezegd wordt congruent is? Klopt het of klopt het niet? Het is je taak als coach om de ander te stimuleren, …… door ruimte te geven zodat hij op zoek kan naar zijn eigen vraag. Veelal komt de ander er dan achter wat zijn werkelijke coachvraag is. Tenminste als je de ander tijd geeft, goed luistert en terug geeft wat je hoort.

Dat is je taak als coach en weet dat in meer dan 90% van de gevallen de oorspronkelijke coachvraag niet hetgeen is waar de ander mee zit. Bedenk ook dat wanneer dat zo zou zijn degene die bij je komt het zelf al opgelost zou hebben. Dus vraag door en ga mee in het hoofd van de ander. Vaak kom je er dan achter dat er achter de oorspronkelijke vraag nog een andere vraag schuilt. Dus neem de tijd voor deze stap zodat het coachingstraject uiteindelijk gaat waar het over moet gaan. Bij beginnende coaches zien we wel eens dat ze te snel naar de oplossing willen en dan vergeten om echt goed afgestemd te blijven en door te vragen.

Ook ervaring is niet altijd een pré bij het bepalen van de coachvraag

Een gemaakte fout bij vooral ervaren coaches is dat ze bij de intake de neiging hebben om te veel te vertrouwen op hun ervaring. Dus als iemand met een vergelijkbaar profiel, van een vergelijkbare organisatie, met een vergelijkbare vraag komt, is het erg verleidelijk om te denken dat je het wel weet. Als je dat denkt, ben je als coach, als je niet op je hoede bent, al snel stappen verder dan degene die bij je komt. Je hebt bij wijze van spreken de oplossing al klaar. Wanneer je een opname zou maken van dat gesprek zal je zien dat de open vragen van de coach al heel snel gevolgd worden door gesloten vragen. Immers hij is bezig om zijn beeld van het coachingstraject bevestigd te krijgen.

Coach tip wat betreft gesprekstechnieken: Sta voldoende stil bij de oriëntatiefase.

Een goede start bepaalt de richting van het coachingstraject. De belangrijkste gesprekstechnieken hier zijn luisteren, samenvatten en doorvragen. Door te luisteren en dit vervolgens samen te vatten laat je horen dat je de ander hoort en check je of je het goed begrepen hebt. Bij doorvragen ga je met vooral open vragen op zoek naar achtergronden en beweegredenen. Vraag zowel naar feiten als beleving maar scheidt deze. Bij feiten is de STAR-methode een goed hulpmiddel. Bij STAR gaat het om feiten en dat zo concreet mogelijk:

• S(ituatie): Waar, wanneer, wie, etc.?
• T(aak): Wat was jouw taak?
• A(ctie: Wat deed je precies?
• R(esultaat: Wat was het gevolg van jouw handelen?

Echter zeker zo belangrijk is het dat je ook vragen stelt over de beleving. Hierbij richt je je op wat het met iemand doet. Op deze wijze krijg je ook informatie over hoe iemand in de wereld staat. Dit is zeker ook heel belangrijk voor het eerder genoemde rapport. Wil je wat achtergrondinformatie over reflectiemodellen, praktische handvatten en hoe wij dat zien kijk dan ook eens op ons blog; Welk reflectiemodel is het beste.

Fout 5 a: Het contract is niet helder!

Een contract in een coachgesprek gaat over de afspraken die je met elkaar maakt. Dit is een belangrijk onderdeel van de start van een coachgesprek. Je bespreekt met elkaar de wederzijdse verwachtingen en stemt deze op elkaar af.

Voorbeeld gesprekstechnieken in de zorg: Contract niet helder?

Anita een EVV’er  was door haar leidinggevende naar Ad als coach gestuurd omdat zij onvoldoende contact maakte met de andere leden van het team. Ze moest wat meer zelfvertrouwen hebben en wat assertiever zijn. In de intake gaf Anita aan dat ze dat wel herkende en dat ze wel wat assertiever wilde zijn. We hebben het even gehad over ons contract maar hebben daar niet echt uitgebreid bij stil gestaan. Gaandeweg het coachingstraject bleek het te stagneren. Vooral het oefenen in de praktijk tussen de sessies, een belangrijk onderdeel, schoot er steeds bij in. Dit leek een patroon en dat hebben we besproken.

De conclusie was dat de wederzijdse verwachtingen van het coachtraject niet helder waren. Anita verwachtte dat Ad als coach het wel voor haar op zou lossen en dat er van haar behoudens naar de sessies gaan, niets werd verwacht. Ad verwachtte dat ze tussen de sessies door intensief zou oefenen. Ook kwam naar voren dat ze sommige oefeningen niet fijn vond omdat ze nogal ‘dichtbij kwamen.’ Toen we dat eenmaal aan de orde hadden gesteld en daar nieuwe afspraken over gemaakt hadden, konden we pas echt met het coachingstraject starten.

Achtergrond van de gesprekstechniek: Vaststellen contract!

Een coachingstraject kan alleen werken als er duidelijke afspraken zijn wat beiden partijen van elkaar verwachten. Als het gaat om het contract maak je samen helder wat je voor elkaar kunt betekenen. Dan gaat het over de coachvraag, wat je wél of niet wil bespreken en ook over de rol die je hebt als coach. Als het goed is, komt alles dat relevant is aan de orde.

Voorbeelden van onderwerpen die je samen kunt bespreken zijn:

• Afspraken over veiligheid. De zogenaamde vier V’s. (veilig/vertrouwd/verantwoordelijk/verbinding). Een afspraak die ik altijd maak is dat ik als coach alles dat in de gesprekken wordt gezegd niet doorverteld wordt.
• Ik als coach kan je “probleem” niet oplossen, dat kun je zelf. Dit is in een coachrelatie essentieel.
• Ik verwacht een open houding – geen ‘ja maar’ discussies. Ook verwacht ik dat je zelf aan de slag gaat met het geleerde. Jij bent de bestuurder van je eigen bus.
• Ik stel zintuigelijke vragen, bv over het gevoel om je zo te dwingen helder naar jezelf te zijn en ook zo anders te kunnen kijken naar wat er speelt.
• Het is heel goed mogelijk dat we op problemen stuiten die los staan van de hulpvraag waar je mee komt – vind je dat goed dat ik die aan de orde stel? Vervolgens kun je beslissen om die wel of niet uit te diepen.
• Wanneer je daarmee instemt gaan we samen zoeken naar de achterliggende oorzaak. Daar ligt vaak de oplossing.
• Hoe raar het ook moge klinken, de inhoud is vaak niet belangrijk, het gaat om het patroon en om de beleving, het proces.
• Daarom ga ik je soms andere dingen vragen te doen dan je waarschijnlijk gewend bent/ vraag je soms gekke dingen om je uit je vaste patronen te halen.
• Ik ben soms ongeduldig dus ik zal je regelmatig onderbreken.
• Als er iets is waarvan ik inschat dat je dit niet verwacht zal ik een “vind je het goed dat..” vraag stellen.
• Wanneer je je niet comfortabel voelt bij dit coachtraject, verwacht ik dat je dit tegen me zegt en dat we dit samen bespreken.

Coach tip: Maak altijd goede duidelijke afspraken.

Het is een hele lijst en er zijn nog wel meer vragen te bedenken. Belangrijk is echter altijd dat de wederzijdse verwachtingen duidelijk zijn. Voor elk succesvol coachingstraject is het doel dat degene die met de vraag komt, uiteindelijk leert om zélf zijn vraag op te lossen. Hoewel dit in eerste instantie niet onder gesprekstechnieken lijkt te vallen, is het wat ons betreft een van de belangrijkste voorwaarden in een coachingstraject. Het is in onze ogen de noodzakelijke basisvoorwaarde om überhaupt een goed gesprek te kunnen voeren. Als coach moet je in staat zijn om dit goed te bespreken met degene die bij je komt.

Neem in het begin van elk coachingstraject de tijd om goede afspraken met elkaar te maken. Dat is het fundament en alleen op een goed fundament kun je verder.

Fout 5 b: Het contract is niet helder!

Voorbeeld gesprekstechnieken: Wie bent u? (De rol van de coach is niet helder.)

Bart had de taak om zijn collega’s te begeleiden bij het invoeren van een nieuwe werkwijze. Volgens zijn leidinggevende moest het een beetje op een ‘coachende wijze’ geïntroduceerd worden. Echter de bedoeling was wel dat iedereen over 3 maanden zo ging werken. Bart ging gewapend met een batterij gesprekstechnieken ‘coachend’ aan de slag en met zijn collega’s in gesprek. Hij had geleerd in onze leergang coachen van collega’s dat een coach zich gelijkwaardig op moest stellen en dat degene die hij begeleidt zelf met de oplossing moest komen. Zo stelde hij zich op. Het gevolg was dat hij heel veel tegenwerking kreeg en tips waarom dat geen goede werkwijze was. Als hij probeerde te sturen naar de gewenste werkwijze kwam er ook veel weerstand. Kortom hij kwam ondanks al zijn persoonlijke charme geen meter verder.

We bespraken dit bij onze leergang en de conclusie was dat het contract met hem in de rol van coach niet paste bij de opdracht. Bart besprak dit vervolgens met zijn leidinggevende. Ze kwamen tot de conclusie dat zo coachen geen zin had. Immers de ander vond niet dat hij een probleem had en voelde zich niet gezien en gehoord omdat de oplossing al vast lag. Ze bedachten dat er duidelijker afspraken over de rol gemaakt moesten worden en over het traject. Bart kreeg de rol toebedeeld van adviseur en opeens verliepen de gesprekken anders.

Achtergrond van de gespreksvaardigheid: Vaststellen van je rol!

Bijna iedereen noemt zich te pas en te onpas coach. We hebben het dan over de leidinggevende als coach en de begeleider als coach. Alles dient coachend gedaan te worden. Uit bovenstaand voorbeeld blijkt dat dat soms heel verwarrend is. Daarom is het altijd belangrijk om bij het begin van elk gesprek samen te bepalen wie welke rol heeft. Een adviseur en een leidinggevende hebben een andere rol dan een coach. Die gesprekken verlopen ook anders omdat er een ander verwachtingspatroon is.

Bij een coachingstraject is het de bedoeling dat mensen vanuit zichzelf oplossingen vinden. Het is de rol van de coach om dat te faciliteren. Adviseurs met een surplus aan kennis moeten niet aan anderen vragen wat ze daar zelf van denken. Maar gewoon uitleggen hoe het werkt. En een leidinggevende moet in zijn rol aangeven welke kant het uit moet. Wees daar vooral duidelijk in. Dat voorkomt veel gedoe.

Coach tip: Je rol moet helder zijn!

Maak vooraf in het contract duidelijk wat je komt doen en wat je rol is. Een coachende collega of leidinggevende is iets anders dan een coach. Wanneer de rol niet helder is verlopen gesprekken niet zoals je graag zou willen.

Het vervolg van dit verhaal over gesprekstechnieken, coachvragen en coaching

Gezien de lengte van het artikel hebben we het in tweeën geknipt. Wanneer je nieuwsgierig bent geworden en meer wil weten over gesprekstechnieken en hoe deze toe te passen in een coachingstraject klik dan hier en ga naar deel twee.

Geraadpleegde bronnen

NB: De belangrijkste bron van deze bijdrage is natuurlijk onze eigen achtergrond en ervaring. Wil je daar mee over weten kijk dan op de pagina over ons. Daar geven we aan hoe we werken, vanuit welke uitgangspunten en hoe we onze kennis en ervaring hebben opgedaan.

Julie Starr, Praktijkgids voor coaches, De handleiding voor het proces, de principes en de vaardigheden van personal coaching 2013 Boom uitgeverij Amsterdam