De comfortzone en persoonlijke groei / persoonlijke ontwikkeling zijn nauw met elkaar verbonden. In deze bijdrage laat ik je de wisselwerking tussen beiden zien. Het gaat met name over het effect dat de comfortzone, vaak zonder dat je je daarvan bewust bent, heeft op je persoonlijke groei. Je krijgt handvatten en tips om inzichtelijk te krijgen hoe dat bij jou werkt en hoe je er voor kunt zorgen dat je door slim gebruik te maken van de pluspunten van je comfortzone gericht kan werken aan je persoonlijke ontwikkeling.

Ad van Heijst

1. Comfortzone als rugzak op je reis van persoonlijke groei!

Om de relatie tussen deze beiden aan te geven, heb ik deze vergelijking bedacht. Gericht bezig zijn met persoonlijke ontwikkeling zie ik een beetje als op een verre reis gaan. Je hebt al een idee van je bestemming maar nog niet je hele reisschema is al ingevuld. Dat zal gaandeweg de reis duidelijk worden. Je weet dat je jezelf tijdens die reis steeds weer zult uitdagen en ervaringen op zult doen die iets met je doen en die je dichter bij je doel brengen. Je hebt er zin in en vindt het tegelijkertijd heel spannend. Ook vraag je jezelf regelmatig af wat je je onder de voeten haalt.

Als bagage heb je een rugzak met een trekkerstentje meegenomen en dat is een beetje je thuis. Je bent er aan gehecht, het geeft je rust maar eigenlijk wil je wat anders. Dat is ook de reden dat je op reis gaat. Die rugzak met dat tentje is je veilige haven, je comfortzone. Hierin zitten je vaardigheden en denkbeelden waar je je prettig bij voelt. Het is zowel een bewaarplaats voor je oude patronen en ideeën als voor de nieuwe die je opdoet tijdens je reis. In dat tentje voel je je prettig en je gebruikt het om je terug te trekken en zaken die je ervaren hebt te overdenken en te laten bezinken om zo weer nieuwe energie op te doen.

1.1 Hoe kwam persoonlijke groei op mijn pad?

Ik kende het fenomeen persoonlijke groei, persoonlijk leiderschap uit een grijs verleden waar ik in het kader van een bijscholingscursus bij het ITIP een cursus persoonlijk ontwikkeling had gevolgd. Wanneer ik daarop terug kijk was het een mooie ervaring waar ik veel aan gehad heb. Daar heb ik gezien dat mijn comfortzone toch niet zo’n veilige haven was als ik dacht. Ook realiseerde ik me achteraf dat dit de eerste keer was dat ik besefte dat ik oude patronen moest doorbreken om verder te kunnen.

1.1.1 Ontmoeting met Petri, training persoonlijk leiderschap, uit mijn comfortzone!

Toen Petri met wie ik nu samen HEEL opleidingen run, me een aantal jaren geleden vroeg om deel te nemen aan een pilot voor een training persoonlijk leiderschap en zelfvertrouwen, zei ik spontaan ja. Persoonlijk leiderschap klonk interessant en volgens mij had ik dat al wel een beetje. Toen ik wat doorvroeg naar de training legde ze me uit dat het uitgangspunt van persoonlijke ontwikkeling is dat je eerst jezelf beter leert kennen. Je krijgt dan helder wie je werkelijk bent en wat jouw drijfveren zijn (waar word je blij van) en wat je kwaliteiten en valkuilen zijn? Als je dat weet kun je pas leren hoe je het beste in jezelf naar boven kunt halen zonder jezelf daarbij te verliezen.

Dat klonk heel goed en ik heb deelgenomen en het heeft me veel opgeleverd. Het belangrijkste was het inzicht dat ik op dat moment qua persoonlijke groei helemaal stil stond. Ik had van mijn comfortzone mijn eigen gevangenis gemaakt. Ik had nauwelijks nog ambities, daagde mezelf niet meer uit of ging uitdagingen uit de weg en kwam er achter dat ik niet meer kon bedenken wat ik heel graag zou willen. Na een goed gesprek met Petri begon het weer te borrelen en kwam er weer ambitie en levenslust. Ik wilde weer ergens voor gaan en er kwam een nieuw idee.

1.1.2 Waardevolle inzichten.

Het inzicht dat de training en de gesprekken met Petri me hebben opgeleverd waren zeer waardevol voor me. Daar ontstond ook mijn ambitie dat ik dit inzicht wilde delen. Uiteindelijk heb ik haar kunnen overtuigen om samen een bedrijf te starten en samen mensen te begeleiden bij hun persoonlijke groei. Mensen die, net als ik toen, in een situatie zitten waar ze niet echt blij van worden en met zichzelf aan de slag willen. Dat bedrijf is HEEL opleidingen geworden en bestaat nu 13 jaar. Momenteel heb ik weer volop het gevoel dat ik er toe doe. En zit ik, met mijn 65 jaar, weer vol levenslust en dat voelt geweldig!

2. Persoonlijke groei, wat is dat?

Persoonlijke groei, persoonlijke ontwikkeling, persoonlijke effectiviteit en persoonlijk leiderschap zijn veel gezochte begrippen op internet. Per maand worden deze “zoektermen” meer dan 8.000 keer ingetikt en er worden diverse communicatietrainingen voor aangeboden. Dat betekent dat er veel mensen zijn die daar iets meer van willen weten. Wat mij betreft zijn de bovenstaande termen nauw met elkaar verbonden en ook nauw verbonden met de comfortzone.

Persoonlijke groei en ontwikkeling beschrijft een proces. Het geeft aan dat het niet vanzelf gaat. Er is interactie en daarvan kan geleerd worden. Zo ontstaat er iets. Persoonlijke leiderschap is dat je vanuit jezelf het heft in handen neemt en de dingen doet die bij je passen. Persoonlijke effectiviteit richt zich op het vergroten van je persoonlijke kracht en kwaliteiten en het vermogen te reflecteren en je eigen gedrag te beoordelen. Met als doel om effectief om te gaan met situaties die voor jou moeilijk zijn. Het een is het gevolg van het ander of kan niet zonder het ander. We gaan hier verder op in en ik zal ook delen wat het gericht bezig houden met persoonlijke ontwikkeling mij brengt.

2.1 Persoonlijke ontwikkeling daar moet je bewust in investeren!

Naïef als ik was, dacht ik altijd dat persoonlijke ontwikkeling bij mensen vanzelf ging en een continu proces was. Je maakt wat mee en daar leer je van, vervolgens maak je weer wat mee en daar leer je ook weer van etc., etc. Kortom je zit in een leercurve en dan gaat het vanzelf. Echter zo werkt het niet. Op de een of andere wijze hebben we een soort verdedigingsmechanisme ontwikkeld tegen steeds maar weer blijven leren. Dat zijn zogenaamde ingesleten patronen en dat mechanisme zit ons vaak in de weg.

Hierdoor is het best lastig om werkelijk te weten en te voelen wat goed voor ons is. In onze bijdrage: Patronen doorbreken, verander jezelf! leggen we uit hoe het werkt en geven we je tips hoe je dat kan doen. Daarom is het zinvol is om eens stil te staan en te kijken naar je eigen persoonlijk leiderschap en bewust te investeren in jouw persoonlijke groei.

3. Groeien dat gaat toch vanzelf?

3.1 Groeien in de natuur!

Groeien is een natuurlijk proces. Kijk maar om je heen naar de planten. Het lijkt vanzelf te gaan. Echter er gelden wel een aantal basisregels. Voor een goed groeiende plant moet de omgeving goed zijn (licht en zuivere lucht) en er moeten voldoende bouwstenen zijn (water en mest). Als dat het geval is, ontstaat er een mooie plant. Echter als slechts één van die basisvoorwaarden niet of nauwelijks aanwezig is, groeit het plantje niet uit tot de prachtige plant die het zou kunnen zijn. Hetzelfde zie je bij vissen. Vissen stemmen hun groei af op de grootte van hun leefomgeving. Zodra je ze meer ruimte geeft, zullen ze verder groeien. Bij persoonlijke groei van mensen gaat het natuurlijk om geestelijke groei maar in het vervolg zullen we laten zien dat daarvoor dezelfde principes gelden.

3.2 Persoonlijke groei van mensen

Voor persoonlijke groei is het noodzakelijk dat je nieuwe dingen ervaart, reflecteert wat het met je doet en daarvan leert. Bij mensen zijn er globaal twee fases te onderscheiden.

3.2.1 De fase als kind

Als kind leer je bijna automatisch omdat je in heel korte tijd heel veel nieuwe ervaringen voorgeschoteld krijgt waar je iets mee moet. Dit komt doordat je weinig invloed hebt op de situaties waarin je terecht komt. Je ouders gaan met je op pad, je moet naar school, mee naar familie, mee op vakantie etc. etc.. Het kenmerkende van deze fase is dat je geen tot weinig invloed uit kan oefenen op in welke situaties je terecht komt. Je wordt er in geplaatst en je moet er mee dealen. Dat ontwikkelproces is ook te zien in je hersenen. Elke keer dat er weer iets geleerd wordt, leggen je hersenen nieuwe verbindingen aan zodat je er later weer op terug kan vallen. In deze fase ontstaan je eerste patronen.

3.2.2 Persoonlijke ontwikkeling als kind

Als je nog jong en nieuwsgierig bent, komen er vanzelf zaken op je pad waar je wat mee “moet”. Je doet iets, het is al dan niet een succes en daar leer je van. Die nieuwe situaties horen bij het opgroeien en komen vanzelf in je leven. Denk aan de verschillende scholen die je bezocht hebt, je werk, je hobby’s etc. Iedere keer maak je weer contact met nieuwe mensen die op een bepaalde manier met elkaar omgaan. Je maakt al dan niet vrienden en ziet dat het overal toch een beetje anders is. Van jou wordt verwacht om daar op in te spelen.

De uitdaging is nu om elke keer weer een rol aan te nemen die je op het lijf geschreven is en die ook aansluit bij wat er in die situatie mogelijk is. Dat leer je net als lopen spelenderwijs met vallen en opstaan. Je bent nieuwsgierig, je probeert wat, ziet wat het effect is en zo leer je elke keer weer. Dat is een natuurlijk proces en geeft energie. Immers we staan meer op dan we vallen en zo leren we lopen.

Na een tijdje weet je bijna intuïtief wat je in een bepaalde situatie wel of niet kunt zeggen en doen. Zo niet, dan hoor je dat wel van je omgeving. Zo leer je spelenderwijs elke keer weer wat en weet je in welke situaties je op je “best” bent. Dat zijn in de regel ook situaties waar je prima in je vel zit en waar je blij van wordt. Als alles goed gaat ontstaat er  een prettige leefomgeving met kennissen en een vriendenkring waar je kunt zijn wie je bent. Hier creëer je je eerste comfortzone.

3.2.3 De fase als volwassene

Naar mate je ouder wordt, kun je steeds meer invloed uitoefenen op je omgeving. Je gaat als je er geen zin in hebt wat minder mee op familiebezoek, mee op vakantie, etc. Kortom je komt langzamerhand in een fase terecht waarin je zelf kunt bepalen of je al dan niet jezelf uitdaagt met nieuwe ervaringen. In die fase laten we het de volwassene fase noemen is het niet meer vanzelfsprekend dat je automatisch leert en groeit omdat je zelf voor een groot gedeelte kunt bepalen of je wel of niet uitgedaagd wil worden met nieuwe ervaringen en jezelf verder wil ontwikkelen.

4. De comfortzone als veilige haven

Dat telkens weer leren is een intensief proces waar best veel van je gevraagd wordt. Je wordt regelmatig geconfronteerd met je eigen onvermogen en dat is niet leuk. Denk hierbij bijvoorbeeld aan  een gesprek waar je dacht goed voorbereid te zijn maar waar je regelmatig met de mond vol tanden stond. Of een goed voorbereide campagne met mooi foldermateriaal dat helemaal geen effect sorteerde.

4.1 Leren doet soms pijn

Dergelijke ervaringen doen pijn. Wat vaak gebeurt, is dat je om de pijn te verzachten de oorzaak van het falen buiten jezelf legt. De conclusie is dan: het lag niet aan mij maar aan de ander/de boze buitenwereld. Dus ik kan niets leren. Omdat het niet prettig is, wil je dergelijke situaties in de toekomst voorkomen. De natuurlijke reactie hierop is om voor jezelf veilige haventjes te gaan creëren waar je je veilig en prettig voelt en niet telkens de kans loopt om gekwetst te worden. Voorbeelden hiervan zijn het stoppen met steeds nieuwe zaken aan te gaan door ze te ontwijken. Of terug te vallen op vaste gewoontes die al jaren succesvol zijn. Om vervolgens je omgeving en jezelf proberen te overtuigen dat dit het echt is. Terwijl je eigenlijk alleen maar bang bent om de confrontatie aan te gaan. 

4.2 Comfortzone, een paar voorbeelden

Denk hierbij aan: Al jaren dezelfde les geven, elke maandag badmintonnen, elk jaar naar dezelfde plaats op vakantie gaan, geen nieuwe telefoon kopen omdat de oude het nog doet, elke zaterdag stofzuigen, bij dezelfde baas blijven werken omdat je weet wat je hebt, etc. etc.. Dergelijke vaste patronen helpen je om om te gaan met de hectiek van alle dag en geven rust in je hoofd. Dit is een natuurlijk proces en zo creëert iedereen voor zichzelf een comfortzone.

Echter naarmate je ouder wordt, komt het regelmatig voor dat je, vaak onbewust, situaties uit de weg gaat waarbij je bang bent dat je gekwetst kunt worden. Je trekt je terug in je veilige haven (comfortzone) waar je weet waar je aan toe bent. Het gevolg daarvan is dat ook het leren, om met die situatie om te gaan, automatisch stopt.

5. Comfortzone, daar moet je uit om te blijven groeien!

5.1 Prikkels zijn nodig!

Als je jezelf geen nieuwe prikkels blijft toedienen, stopt het natuurlijke groeiproces na verloop van tijd. Je wordt niet meer uitgedaagd en dat heeft ook effect op je hersenactiviteit. Je stompt wat af en wordt minder flexibel. Echter uit die veilige haven komen, is best spannend. Immers je hebt voor jezelf een omgeving gevormd waar je je fijn en veilig voelt. Waarom zou je die in hemelsnaam verlaten? Het rare is dat er vanuit die veilige haven bijna geen argumenten te bedenken zijn om iets nieuws te gaan doen. Immers het lastige van nieuwe dingen is dat je niet weet wat je gaat krijgen. Immers het nieuwe ken je niet en je hebt de voordelen nog niet ervaren.

5.2 Voor persoonlijke groei is lef nodig!

Hoe mensen omgaan met veranderingen heeft Nicollo Machiavelli (1469-1527) in zijn boek “De Vorst” eens heel mooi omschreven.

“Niets valt zo moeilijk te organiseren, niets maakt zo weinig kans op succes, niets is zo gevaarlijk bij het doorvoeren ervan, als vernieuwingen. Wie zich daarvoor inzet, maakt zich allen die van de oude situatie profiteerden tot vijanden. Terwijl hij op weinig enthousiasme mag rekenen bij hen die uit de nieuwe toestand profijt zouden kunnen halen. Hun lauwheid spruit  enerzijds voort uit vrees voor de tegenstanders die zich op tradities kunnen beroepen. Anderzijds speelt dat mensen over het algemeen achterdochtig zijn en nieuwigheden nooit echt vertrouwen voordat zij er beter van zijn geworden. Bijgevolg zullen allen die tegen veranderingen gekant zijn, bij elke gelegenheid fanatiek ten aanval blazen, en zullen de voorstanders liever de kat uit de boom kijken. Met als resultaat dat de positie van de vernieuwers en hun medestanders altijd gevaar loopt.”

5.3 Strijd in je hoofd

Dit citaat is zeker ook van toepassing op veranderingen op persoonlijk vlak. Alleen wordt de strijd dan intern in je hoofd gestreden door je innerlijke criticus. Dat is ook de reden dat veel mensen de dingen blijven doen die ze doen. Ze blijven zitten waar ze zitten en trekken zich terug in hun eigen veilige haven. Het probleem is echter dat je daar niets nieuws leert en dat die veilige haven achteraf vaak helemaal niet zo veilig blijkt.

Zo kom ik nog regelmatig meestal wat oudere mensen tegen die geen internet of smartphone hebben. Ze zijn vaak uit angst niet mee gegaan en staan nu aan de zijkant. De afstand om ‘het’ nog te leren, wordt steeds groter en de angst dat het niet lukt ook. Wat je vaak ziet is dat de angst gelegitimeerd wordt door halve waarheden voor waarheid aan te nemen. Ieder veiligheidslek op de digitale snelweg is voor hen dan weer bewijs dat het niet verstandig is om mee te gaan. Mijn schoonmoeder zegt dan: “Zie nou wel. Voor je het weet ben je met internet bankieren al je geld kwijt.”

6. Comfortzone, waarom er uit komen?

6.1 Het voelt niet meer fijn in je comfortzone.

Het niet meer fijn of veilig voelen in de huidige situatie is de belangrijkste reden om weer eens wat iets nieuws te proberen. Heel langzaam is de veiligheid veranderd in een gevangenis die je belemmert bij je persoonlijke ontwikkeling. Het is bizar om te zien hoe creatief mensen zijn om iets te bedenken zodat ze niet toe hoeven te geven dat het niet meer oké is. Belangrijk is dat je je realiseert dat jouw comfortzone een door jou gecreëerde werkelijkheid is. Dat betekent dat je ook altijd het vermogen hebt om er anders naar te kijken en om eruit te stappen.

Echter dat blijkt in de praktijk best nog wel eens moeilijk. Kijk maar eens naar de mensen die jarenlang klagen over hun baas maar toch blijven werken waar ze werken. Of mensen die in een ongelukkig huwelijk zitten maar daar niet uit durven stappen. Vaak nemen ze de situatie voor lief en rationaliseren het negatieve weg. Dit doen ze omdat ze weten wat ze hebben en bang zijn voor het nieuwe onbekende. Hoe raar dat ook moge klinken maar ook daar hebben we het over een comfortzone.

6.2 Toon persoonlijk leiderschap!

6.2.1 Ga de confrontatie aan!

Voor persoonlijke groei is het noodzakelijk dat je persoonlijk leiderschap toont en de “confrontatie” aangaat met de boze buitenwereld. Alleen daar ben je in staat om een nieuwe situatie te ervaren en zaken te leren. Het mooie is dat ik best vaak hoor dat mensen achteraf blij zijn dat ze noodgedwongen uit hun comfortzone moesten komen. Denk aan een scheiding die hen overkomt of gedwongen ontslag. Veelal gaat er dan een wereld voor je open. Er komt dan een proces op gang waar je weer in de leerstand moet. Je wordt uitgedaagd, doet nieuwe ervaringen op en ontdekt dat je veel meer kan dan je dacht en vind jezelf als het ware opnieuw uit.

6.2.2 Laat je stimuleren door tegenslagen!

Ikzelf ben ook een keer flink gestimuleerd om een andere baan te zoeken. Uiteindelijk nam ik ontslag zonder dat er uitzicht was op iets nieuws. Een vriend zei toen tegen me: “ Ad het is prima dat je daar weg bent. Je werd daar heel chagrijnig van. Zelfs als je nooit meer een andere baan krijgt, is het nog goed.”  Ik was met die woorden op zijn zachts gezegd niet zo blij. Echter achteraf besef ik dat het heel goed voor me was. Zo kon ik afstand nemen en opnieuw beginnen. Dat heeft me veel gebracht en het gemakkelijker gemaakt om meer voor mezelf te kiezen. Wanneer ik daarop terugkijk is het voor mijn ontwikkeling prima geweest dat ik daar weg ging. Deze ervaring heeft me ook zelfvertrouwen gegeven en maakt het gemakkelijker om als ik weer in een dergelijke situatie zit eerder te kiezen voor wat voor mij goed is.

7. Conclusie: Persoonlijke groei en de comfortzone hebben elkaar nodig!

Realiseer je bewust dat je een comfortzone hebt en dat het daar zowel fijn is om te vertoeven maar ook dat het als je er te lang blijft je je persoonlijke ontwikkeling stil zet. Zie de comfortzone zowel als vriend als als vijand van je persoonlijke groei. Weet dat je het nodig hebt om op adem te komen en weet ook dat als je te lang blijft zitten het steeds moeilijker wordt om er weg te komen.

In dit artikel staat beschreven hoe wij als HEEL opleidingen tegen persoonlijke groei aankijken. Wil je ondersteuning daarbij dan kun je ofwel een individueel coachtraject of bijvoorbeeld onze eerder genoemde training persoonlijk leiderschap volgen.

Of wil je leren om anderen daarbij te begeleiden kijk dan ook eens op onze leergang coachen van collega’s.

7.1 Tot slot nog even de belangrijkste items van de comfortzone op een rijtje.

1. Iedereen creëert voor zichzelf een veilige plek (de comfortzone) waar hij tot rust kan komen, zaken kan overdenken en energie opdoen. 
2. Die veilige plek bestaat voor die persoon uit positieve ervaringen uit het verleden en helpende opvattingen. Die plek is niet echt kritisch en heeft de neiging om zichzelf in stand te houden. Alles dat niet in lijn is met die veilige plek wordt gezien als bedreigend en buiten de deur gehouden. Hoe langer je in je comfortzone blijft zitten, hoe moeilijker het wordt om er uit te stappen.
3. Als je je als persoon wil ontwikkelen is het belangrijk dat je bereid bent om kritisch naar jezelf te kijken en te inventariseren welke overtuigingen/denkbeelden jij hebt. Om vervolgens te bepalen of die voor jou op dat moment helpend of belemmerend zijn. Wanneer je dat doet verlaat je al de comfortzone want die zegt dat alles helpend is.
4. Echter om iets te kunnen leren moet je uit die comfortzone komen en jezelf prikkelen Door iets te doen dat je nog nooit eerder hebt gedaan. Als je nieuwe ervaringen op doet ontstaan er nieuwe patronen in je hersenen en wordt je comfortzone opnieuw ingericht. Dit is best intensief en als je van de ene naar de andere ervaring vliegt is er geen tijd om te bezinnen en raakt de energie op. 
5. Daarom is het wanneer je met persoonlijke groei bezig bent belangrijk dat er een wisselwerking is tussen zitten in je comfortzone en nieuwe ervaringen aangaan. Het ene heb je nodig om nieuwe dingen te leren en te groeien. Het andere om alles te laten zakken en weer tot rust te komen. Denk als beeld maar aan de jaargetijden. Elk seizoen heeft een functie.

7.2 Ga aan de slag en gebruik je comfortzone voor je persoonlijke groei.!

Bewust met persoonlijke groei en persoonlijke ontwikkeling bezig zijn, heeft mij veel gebracht. Ik wens dat iedereen toe. Veel plezier met je comfortzone en je persoonlijke groei en als je een keer vrijblijvend wil sparren met ons neem gerust contact op, wij zijn je graag van dienst.

HEEL opleidingen
E. info@heelopleidingen.nl
T. 024 – 366 1765